iranreportaj

یکی از مذموم‌ترین اعمال از دیرباز در فرهنگ و عرف ایرانی خیانت در امانت بوده است. این امر در ادبیات کلاسیک ایرانی نیز منعکس است و حتماْ تا کنون با آثار متعددی در این رابطه برخورد کرده‌اید. قانون کشور که برآمده از وجدان جمعی ایرانیان است نیزُ هرچند به صورت ضمنی به این مهم توجه نموده است. در قانون اتهام خیانت در امانت با توجه به مصداق‌های ذکر شده در مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ خیانت در امانت را به عمل عمدی و بر خلاف امانت امین به ضرر صاحب مال تعریف کرده‌اند.
بر اساس نص ماده‌ی ۶۳۷ «هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوءاستفاده کند، به یک تا سه‌ سال حبس محکوم خواهد شد».
همچنین بر اساس ماده ۶۷۴ نیز «هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل ‌سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی‌ برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند، به حبس ‌از ۶ ماه تا سه سال محکوم خواهد شد».

خیانت در امانت از مهم‌ترین و جدی‌ترین جرایم غیرجنایی مطروحه در پیشگاه قانون و دادگاه‌های کشور است.

دقت داشته باشید که خیانت در امانت به صورت صریح و ذیل عناوینی در قانون مشخص شده است که در ادامه به تشریح آن خواهم پرداخت. اگر قصد دارید از شخصی به این دلیل به دادگاه شکایت کنید، بهتر است پیش از آن با یک وکیل یا مؤسسه‌ی حقوقی معتبر مشورت کنید.

هر جرمی به طور کلی از سه جنبه تشکیل شده و قابل تعریف است. صرف نظر از جنبه‌ی حقوقی که پیشتر ذکر آن رفت، جنبه‌های مادی و معنوی نیز می‌توانند متصور بشوند.

در بحث جنبه‌های مادی خیانت در امانت، اشکال استعمال، تصاحب، مفقود و تلف کردن مال می‌توانند مطرح باشند. استعمال مال منجر به خیانت در امانت به معنی استفاده از مالی است که برای این منظور به مدعی‎له داده نشده است. یک مثال مشهور در این باب، استفاده از خودرو (یا دیگر دارایی‌های) دولتی برای مصارف شخصی است.

مورد دوم متضمن معنای تظاهر به مالکیت مال امانی‌ای است که در امانت امانت‌گیرنده باشد.

اتلاف و یا مفقود نمودن مال نیز همان طور که از صورت واژه هویداست، به معنای نابود کردن دارایی یا غیرقابل دسترسی ساختن آن برای مالک اصلی است.

دقت کنید که ثبوت جرم خیانت در امانت مستلزم چندین امر است. از جمله می‌توان به امور زیر اشاره کرد:

موضوع جرم باید ناظر بر دارایی یا وسیله‌ی کسب آن باشد.

اموال بایستی توسط مالک به امانت‌دار سپرده شده باشد. همچنین نیاز است تا این مال به صورت قانونی و به دلیل استفاده‌ی معینی به ایشان سپرده شده باشد.

دیگر این که بتوان نشان داد که در ضرری که متوجه صاحب مال شده است قصوری متوجه مدعی‌علیه است.

آخرین جنبه‌ی جرم بعد معنوی آن است. مهم‌ترین وجه این امر سوءنیت از سوی متشاکی بود که مشتمل از سوءنیات خاص و عام می‌باشد. واژه‌ی سوءنیت خاص نشانگر عمدی بودن اضرار است. در سوی دیگر سوءنیت عام به معنی انجام عمدی اعمالی است که در بالاتر درباره‌ی آن صحبت شد.